Đoàn Thanh Liêm
Từ
mấy chục năm nay, giới trẻ trên thế giới tỏ ra rất tâm đắc với lời nhắc nhở gồm
2 câu ngắn gọn như sau :
* Suy nghĩ toàn cục
(think globally)
* Hành động trong
tầm tay (act locally)
Với
sự tiến bộ về mọi mặt khoa học kỹ thuật, đời sống con người mỗi ngày càng thêm
phong phú đa dạng phức tạp trên các lãnh vực chính trị, kinh tế, xã hội cũng
như văn hóa. Do vậy mà mỗi cá nhân cần phải có trình độ suy nghĩ, nhận định cho
chính xác về tình hình xã hội xung quanh mình – hầu có thể quyết định về những
hành động sao cho thích nghi với những thay đổi trong môi trường xã hội như
thế.
Như ta đã biết khu vực Xã hội Dân sự trong một quốc gia (XHDS), thì bao gồm tất cả mọi tổ chức phi-chánh phủ,
bất-vụ lợi (non-governmental, non-profit organisations), và các nhóm nhỏ (small
groups) – do người công dân tự nguyện cùng đứng ra thành lập nhằm theo đuổi
những mục tiêu chính trị, xã hội, văn hóa hay tôn giáo – tùy theo sở thích và
khả năng của mình.
Khác với hệ thống tổ chức theo hàng dọc từ trung ương xuống tới các cấp địa
phương trong khu vực chính quyền Nhà nước (the State) – các tổ chức hay nhóm
nhỏ cấu thành XHDS nói trên – thì đều là những đơn vị biệt lập, không thống
thuộc mà cũng không bị xếp đặt dưới sự chỉ huy lãnh đạo của bất kỳ một nhân vật
nào, đơn vị nào.
Để
bạn đọc dễ dàng theo dõi câu chuyện, tôi xin nhắc lại vài điều sơ lược về XHDS
đã được trình bày trước đây. Có thể nói: XHDS chính là cái Khu vực thứ ba (the
third sector) để cùng hợp với khu vực Nhà nước và khu vực Thị trường kinh doanh
(the marketplace) để tạo thành cái Không gian Xã hội (the Social Space) do tập
thể quần chúng nhân dân sinh họat chung với nhau trong xã hội mà xây dựng nên.
Cái định nghĩa đơn giản này có thể viết ngắn gọn dưới hình thức một phương
trình như sau đây :
Không gian Xã hội =
Nhà nước + Thị trường Kinh doanh + Xã hội Dân sự.
Và
trong mấy bài viết về XHDS gần đây, tôi đã có dịp trình bày về tính chất năng
động và sáng tạo trong khu vực thứ ba này của cái Không gian Xã hội. Nay trong
bài này, tôi xin ghi thêm chi tiết về vai trò đích thực của XHDS – đó là nhằm
góp phần “Xây dựng Xã hội từng mảnh một”- theo như cách nói của vị giáo sư nổi
danh Karl Popper : “Piecemeal Social Engineering”. Từ ngữ này được trưng dẫn
nhiều lần trong cuốn sách đã trở thành một thứ kinh điển (a classic) : “The
Open Society & its enemies” được xuất bản lần đầu tiên tại London Anh quốc
năm 1945.